Diş kireci nedir ve nasıl oluşur, etkileri nelerdir?

Diş kireci, diş hekimliğinde "tartar" olarak adlandırılan, dişler üzerinde biriken sert ve mineralize olmuş dental plağa verilen isimdir. Diş plağı, yemek artıkları, tükürük ve bakterilerin birleşmesiyle oluşan yapışkan, renksiz bir tabakadır. Eğer bu plak düzenli ve etkili şekilde temizlenmezse, tükürükteki minerallerle (özellikle kalsiyum ve fosfat) birleşerek sertleşir ve diş kirecine dönüşür. Tartar, diş yüzeyine sıkıca yapışır ve normal fırçalama ile çıkarılamaz; sadece profesyonel diş temizliği ile uzaklaştırılabilir.

Diş kirecinin oluşumu birkaç aşamada gerçekleşir:

• Plak Birikimi: Yemek yedikten sonra ağızda kalan şeker ve nişasta artıkları, bakterilerle birleşerek diş plağını oluşturur. Bu plak, özellikle diş eti çizgisi ve diş aralarında hızla birikir.
• Mineralizasyon: Plak, temizlenmediği takdirde 24-72 saat içinde tükürükte bulunan mineralleri emer. Bu mineraller plak üzerinde çökelerek sert, kireçli bir yapıya dönüşür. Bu süreç genellikle diş eti çizgisi altında veya üstünde başlar.
• Kalınlaşma ve Yayılma: Zamanla tartar tabakası kalınlaşır ve diğer diş yüzeylerine yayılabilir. Özellikle dil tarafındaki alt ön dişler ve yanak tarafındaki üst azı dişlerde daha sık görülür, çünkü bu bölgeler tükürük bezlerine yakındır ve mineral birikimi daha hızlı olur.

Diş kireci, yalnızca kozmetik bir sorun değil, aynı zamanda ciddi ağız sağlığı problemlerine yol açabilir. Başlıca etkileri şunlardır:

• Diş Eti Hastalıkları: Tartar, diş etlerini tahriş ederek gingivit (diş eti iltihabı) gibi sorunlara neden olur. Bu, diş etlerinde kızarıklık, şişme ve kanamayla kendini gösterir. Tedavi edilmezse periodontit (ileri diş eti hastalığı) gelişebilir, bu da diş kaybına yol açabilir.
• Çürük Riskinde Artış: Tartarın pürüzlü yüzeyi, yeni plak ve bakteri birikimini kolaylaştırır, bu da diş çürüklerinin oluşumunu hızlandırır.
• Ağız Kokusu: Biriken bakteriler ve gıda artıkları, kötü kokuya (halitoz) sebep olur.
• Kozmetik Sorunlar: Tartar, genellikle sarı, kahverengi veya siyah renkte olabilir ve dişlerin görünümünü bozar. Ayrıca, dişlerde lekelenmeye yol açar.
• Diş Kaybı: İlerleyen durumlarda, tartar diş eti çekilmesine ve dişleri destekleyen kemik dokusunun zarar görmesine neden olarak diş kaybı riskini artırır.

Diş kirecini önlemek için düzenli diş fırçalama, diş ipi kullanımı ve ağız bakım suyu ile plak birikimini kontrol altında tutmak önemlidir. Oluşmuş tartar ise sadece diş hekimi tarafından yapılan profesyonel temizlik (detertraj) ile uzaklaştırılabilir. Bu nedenle, yılda en az iki kez diş hekimi kontrolüne gitmek, diş kireci ve ilişkili sorunları önlemede kritik bir rol oynar.