Diş Hekimliğinde Kullanılan Ölçü Maddeleri
Diş hekimliğinde, teşhis, tedavi planlaması ve protez, kron, köprü gibi restorasyonların hazırlanması için dişlerin ve çevre dokuların hassas bir kopyasını (modelini) almak gerekir. Bu işleme "ölçü alma" denir ve bu işlemde kullanılan malzemelere ise "ölçü maddeleri" adı verilir. İdeal bir ölçü maddesi, doğru detayı aktarabilmeli, kullanımı kolay olmalı, hasta için rahatsız edici olmamalı ve boyutsal olarak kararlı (şeklini koruyabilmeli) olmalıdır. Kullanım amacına ve özelliklerine göre ölçü maddeleri genellikle dört ana grupta sınıflandırılır.
1. Sert (Rijit) Ölçü Maddeleri
Bu maddeler ölçü alındıktan sonra sertleşir ve esneklik göstermezler. Genellikle tek parça olarak ağızdan çıkarılamadıkları için günümüzde kullanımları oldukça sınırlıdır.
- Alçı (Dental Alçı): En eski ve en rijit ölçü maddesidir. Yüksek doğruluk ve boyutsal kararlılık sağlar. Ancak kırılgan olması ve ağızdan parçalar halinde çıkarılması gerektiği için güncel klinik uygulamalarda nadiren kullanılır.
- Çinko Oksit Öjenol (ZOE) Pastalar: Esas olarak tam protezlerin kaide altı ölçüleri (kaide uyumlandırma) veya hazırlanmış diş preparasyonlarının son ölçüleri için kullanılır. Rijit olmalarına rağmen ince bir esneklik payları vardır. Yumuşak doku detayını çok iyi kaydederler.
2. Elastomerik Ölçü Maddeleri
Günümüzde en yaygın ve en çok tercih edilen ölçü maddeleridir. Esnek yapıları sayesinde ağızdan kolayca ve tek parça halinde çıkarılabilirler, sonrasında tekrar eski şekline dönerler. Yüksek doğruluk sağlarlar ve sabit protezler (kaplama, köprü) gibi hassas işlemlerde altın standart olarak kabul edilirler. Kendi içlerinde çeşitli tipleri bulunur:
- Polisülfit (Mercaptan): Kauçuksu bir kıvamı ve karakteristik bir kokusu vardır. Mükemmel yırtılma direnci ve boyutsal kararlılığa sahiptir. Karışımı ve çalışma süresi diğerlerine göre biraz daha zor olabilir.
- Kondansasyon Silikonu (Tip I): İki kutuplu (katalizör ve baz) olarak kullanılır. Kullanımı kolaydır ve iyi bir yüzey detayı sağlar. Ancak polimerizasyon (katılaşma) sırasında alkol gibi bir yan ürün açığa çıkarak zamanla büzülmeye (kürleşme büzülmesi) neden olabilir. Bu nedenle ölçü hemen dökülmelidir.
- Ekleme (Addisyon) Polimerizasyonlu Silikon (Polyvinyl Siloksan - PVS): Günümüzde en sık kullanılan ve en doğru sonuç veren ölçü maddesidir. Hidrojen gazı çıkışı olmadığı için mükemmel boyutsal kararlılık gösterir, uzun süre büzülmeden kalabilir. Farklı kıvamlarda (hafif, orta, ağır, çok ağır) bulunabilir, bu da tek seferde (monofaz) veya çift karışım (double mix) tekniği ile kullanılmasına olanak tanır.
3. Hidrokolloid Ölçü Maddeleri
Su bazlı jel yapıdadırlar ve ısı değişikliği ile şekil alırlar. İki türü vardır:
- Agar (Reversibl Hidrokolloid): Isıtıldığında sıvılaşır, soğutulduğunda jel haline gelir. Bu işlem tekrar tekrar yapılabilir (reversibl). Çok yüksek doğruluk sağlar ancak yırtılgan yapısı ve özel soğutuculu ölçü kaşıkları gerektirmesi nedeniyle kullanımı zahmetlidir. Günümüzde özellikle sabit protezlerde hala değerli bir alternatiftir.
- Aljinat (İrreversibl Hidrokolloid): Diş hekimliğinde en yaygın kullanılan, ekonomik ve kullanımı kolay ölçü maddesidir. Toz ve su karıştırılarak hazırlanır ve bir kez sertleştikten sonra tekrar sıvı hale getirilemez (irreversibl). Genellikle teşhis modelleri, hareketli protez planlaması, ortodontik modeller ve geçici restorasyonlar için kullanılır. Doğruluğu elastomerik maddelere göre daha düşüktür ve zamanla su kaybederek büzülebilir, bu nedenle ölçü alındıktan hemen sonra (ideal olarak 15 dakika içinde) dökülmelidir.
4. Diğer Ölçü Maddeleri
- Ölçü Mumları: Bazen tam protez ölçülerinde veya ölçü kaşığının sınırlarını belirlemede kullanılabilirler. Esas ölçü maddesi olarak kullanılmazlar, yardımcı malzeme olarak değerlendirilirler.
- Dijital Ölçü (CAD/CAM): Geleneksel bir ölçü maddesi olmasa da, günümüzde giderek yaygınlaşan bir ölçü alma yöntemidir. Ağız içi tarayıcılar (scanner) ile diş ve dokuların üç boyutlu dijital verisi elde edilir. Bu yöntemde fiziksel bir ölçü maddesi kullanılmaz, hızlıdır ve hastanın konforu yüksektir.
Sonuç
Diş hekiminin hangi ölçü maddesini seçeceği, yapılacak tedavinin türüne (sabit protez, hareketli protez, implant), gerekli hassasiyet derecesine, çalışma süresine ve maliyet gibi faktörlere bağlıdır. Örneğin, tek bir kuron için yüksek doğrulukta bir PVS (silikon) ölçü maddesi tercih edilirken, sadece teşhis modeli için aljinat yeterli olabilir. |
.jpg "Diş Ağrısı Belirtileri")
.jpg "Diş Fırçalama Teknikleri")
.jpg "Diş Çürüğü Nasıl Geçer?")
.jpg "Diş Anatomisi ve Özellikleri")
.jpg "Diş Ağrısı Belirtileri ve Tedavisi")
